مرز بین اروپا و آسیا
دو قاره آسیا و اروپا در بسیاری از نقاط به یکدیگر متصل هستند و تعیین مرز بین آسیا و اروپا در ابتدا بسیار سخت می نمود. اینکه چطوری خطوط مرزی را به این دو قاره تعیین کنند، معضلی بود که دلایل بسیاری در آن دخیل بود. امروزه اگر به روسیه سفر کنید می توانید هرم مرزی آسیا و اروپا را ببینید. این منطقه سرد و برفی تبدیل به یک جاذبه گردشگری و توریستی شده است. با این حال مرز بین اروپا و آسیا چگونه کشیده و مشخص شد و چه عواملی این خط جغرافیایی را ایجاد نمود؟ مجله الی گشت به این سوال پاسخ می دهد.
مرز بین اروپا و آسیا
کشورهای بین قاره ای بسیاری در میان مرز قاره اروپا و آسیا وجود دارند. از عوامل جغرافیایی نیز نباید فراموش کرد. کوه ها، رودخانه و عوامل طبیعی بخشی از خطوط طبیعی مرز اروپا و آسیا هستند. جدای از این مورد، عوامل سیاسی متعددی که بین کشورهای این منطقه وجود داشت هم، نقش مهمی در جریان تعیین مرز اروپا و آسیا ایفا نمود. در حقیقت مرز بین قاره ها، تا حدودی یک موضوع قراردادی جغرافیایی است. اگر از شما بپرسند که تعداد قاره ها بر روی کره زمین چقدر است؟ احتمالا می توانید بین ۶ تا ۷ قاره را نام ببرید اما در زمان های گذشته تنها ۴ قاره قابل شناسایی و نامگذاری بود. آن هم زمانی که قاره اوراسیا-آفریقا به قاره آمریکا متصل شده بود. در آن زمان تنها ۳ مرز و حدود در بین خشکی ها، وجود داشت که با آب های اقیانوسیه از یکدیگر جدا شده بودند. این مرزها عبارتند از: مرز بین اروپا و آسیا، مرز میان آفریقا و آسیا و بین آمریکای شمالی و جنوبی.
توضیحی مختصر برای اوراسیا
یادتان باشد که مرز بین اروپا و آسیا تنها بر روی نقشه ها و کاغذ وجود دارد. با این حال، تمایز فیزیکی قابل توجهی بین این دو قاره وجود ندارد. مرز میان دو قاره، تنها ماهیتی تاریخی و فرهنگی دارد. مرز میان اروپا و آسیا اغلب در میان دریای اژه، دریای خزر، تنگه ترکیه، دریای سیاه، کوهستان ورشته کوه های قفقاز و رودخانه ها و کوه های اورال و اهمیت آن ها مشخص شده است. با این حال، اختلاف نظری در مورد مرز دقیق بین این دو قاره وجود دارد. همانند قاره های دیگر که آب بین دو قاره قرار گرفته و آن ها را از یکدیگر جدا می کنند، این اتفاق راجع به قاره آسیا و اروپا رخ نمی دهد. قاره آسیا و اروپا هر دو در یک سرزمین و خشکی قرار دارند و به هم متصل هستند. تقسیم دو قاره و مرز بین اروپا و آسیا صرفا جنبه فرهنگی دارد و این مرز، بیشتر تمایل دارد که به سمت اروپا پیشروی کند. تعریف جدید مرز اوراسیا برخی کشورها را به دو قاره تقسیم می کند و بعضی دیگر را به طور کامل در یک قاره می اندازد. این کشورهای دو قاره ای شامل ترکیه، روسیه، قزاقستان، گرجستان و آذربایجان است.
آیا مرز بین اروپا و آسیا وجود دارد؟
مرز بین اروپا و آسیا که امروزه وجود دارد برای اولین بار توسط فردی به نام فیلیپ یوهان وان استرالنبرگ (Philip Johan Von Strahlenberg)، یک کاوشگر و یک افسر ارتش سوئدی تعریف شده است. مرزی که او ترسیم کرد، از کوه های اورال عبور می نمود؛ رودخانه امبا (Emba) را دنبال می نمود تا به ساحل شمالی دریای خزر می رسید و همانطور ارتفاع موقعیت آن با کوما-مانیچ دپرشن (the Kuma-Manych Depression) کم می شد تا اینکه به دریای سیاه می رسید. دپرشن نام دو رودخانه ای است که در قسمت شمالی کوه های قفقاز قرار دارند و در حال حاضر به عنوان مرز دقیق بین دو قاره شناخته می شوند. مرز شرقی بین دو کشور، روسیه را به دو قسمت تقسیم می کند: بخش شرقی و آسیایی روسیه و بخش غربی و اروپایی روسیه. تراکم جمعیت مردم روسیه در این دو بخش از این کشور بسیار قابل توجه است. چرا که حدود ۷۵ درصد از مردم روسیه در سمت اروپایی آن ساکن شده و زندگی می کنند.
چه ویژگی های فیزیکی درباره مرز بین اروپا و آسیا وجود دارد؟
حوضه کوه اورال یک مرز طبیعی بین دو قاره را تشکیل می دهد و به راحتی خط مرزی در این نواحی کشیده شده است. محدوده این رشته کوه بین ۳،۰۰۰ تا ۴،۰۰۰ فوت بالاتر از سطح دریا است. بالاترین قله آن، کوه نارودنایا (Mount Narodnaya)، ۶،۲۱۴ فوت ارتفاع دارد. از دریای اورال، این مرز همچنان ادامه می یابد و از میان رودخانه اورال می گذرد تا در نهایت به درون دریای خزر سرازیر می شود. با این حال، بخش تحت پوشش رودخانه اورال هنوز دقیق مشخص نشده است. دریای خزر بخش عمده نواحی بعدی مرز بین اروپا و آسیا را تشکیل می دهد. این دریا ۷۴۶ مایل طول و ۲۷۰ مایل وسعت دارد و محصور بودن آن در میان خشکی آن را به یک دریاچه بی نهایت بزرگ تبدیل نموده است. خطوط مرزی به شکل جهانی در دنیای امروز، قطعی نیستند و از یک منبع به منبع دیگری متفاوتند.
بعضی از جغرافیدانان کشور گرجستان را به طور کامل در اروپا قرار می دهند، در حالی که دیگران آن را به عنوان یک کشور متعارف تعریف می کنند که هم آسیا و هم اروپا را در بر می گیرد. قبرس به عقیده برخی از جغرافی دانان در آسیا قرار دارد، در حالی که این کشور اغلب به عنوان کشوری مدرن در اروپا شناخته شده است. با توجه به نیاز جغرافیایی اتحادیه اروپا، تعریف اروپا از لحاظ فرهنگی و جغرافیایی در هم آمیخته است و در تمام این موارد، موضوع اختیار سیاسی مطرح است.
این دو قاره چطور به نظر می رسند و چطور تشکیل شده اند؟
جدایی قاره ای اصلی که هم اکنون بین دو قاره آسیا و اروپا قائل هستیم (درصورتی که هردو به یکدیگر متصل اند) توسط دریانوردان یونان باستان اختراع شد که این دو قاره را به عنوان اروپا و آسیا نامگذاری کردند. دو توده زمین توسط یک آبراه پیچیده از دریای اژه تا دریای آزوف جدا می شد. با این حال، یونانیان این قاره را به عنوان موجودات فیزیکی با اهمیت فرهنگی یا محتوای سیاسی در نظر گرفتند. سیستم سه بعدی هرودوت، جهان قدیم را به سه دسته تقسیم کرد: اروپا، آفریقا و آسیا. با این حال، مرز اروپا و آسیا حتی در بین جغرافیدانان یونان و حتی هرودوت هم غیر معمول و نامشخص بود.
مرز بین اروپا و آسیا در میانه رودخانه فاسیس (Phasis River) توسط شخصی به نام آناکسیماندار در نظر گرفته شد. این معاهده همچنین در حدود ۵ سال قبل از میلاد توسط هرودوت دنبال شد. با این حال، در قرن های بعدی، یک کنوانسیون جدید به وجود آمد که مرزهای این دو قاره را در کنار تانیاس (Tanais) یا رودخانه مدرن دون (Don River) توسعه داد. از قرون وسطی تا قرن هجدهم، تقسیم سنتی اوراسیا به دو قاره، مرزهای آن را در امتداد تنگه ترکیه، دریای سیاه، دریای آزو و رود دون دنبال کردند. با این حال، در سال ۱۷۲۵، فیلیپ یوهان فون استراهلنبرگ این مرز بین اروپا و آسیا را از مرز دون با رسم یک خط مرزی ادامه داد و آن را در امتداد ولگا تا خمیدگی سامره و در امتداد کوه های اورال مشخص نمود.
نقش جغرافیدانان شوروی
در طول تاریخ نباید نقشی را که جغرافیدانان شوروی در این میان ایفا کردند را فراموش کرد. در اواسط قرن نوزدهم، سه کنوانسیون مهم برای این موضوع (تعیین مرز بین اروپا و آسیا) تشکیل شد. یکی از کنسوانسیون ها، در امتداد کانال ولگا-دون، دومی در کوما-مانیچ دپرشن تا رودخانه اورال تشکیل شد. در حالی که کنوانسیون سوم حوزه آبخیز قفقاز بزرگ به دریای خزر را مشخص می نمود. کنوانسیون دوم که خط مرزی اروپا و آسیا را پس از کوما-مانیچ دپرشن تا دریای خزر تعیین نموده است، امروزه محبوب ترین کنوانسیون به حساب می آید. جغرافیدانان شوروی توصیه می کنند که مرز بین دو قاره در کتاب های درسی از خلیج باید اراتسکایا (Baydaratskaya Bay)از امتداد سمت شرقی کوه های اورال کشیده شود. تعریف اتحاد جماهیر شوروی از مرزها، قفقاز را به طور کامل در آسیا می اندازد. در حالی که کوه های اورال به طور کامل در اروپا قرار می گیرد. علاوه بر این، اکثر جغرافیای شوروی ترجیح می دهند مرز بین اروپا و آسیا را در امتداد خطوط راسی رشته کوه قفقاز قرار دهند.
جمع بندی
اشتباهات و گیج کنندگی مساله ای که برای تعیین مرز بین اروپا و آسیا در میان جغرافیدانان به وجود آمده بود، آن ها را به سمت دیگری سوق داد. جغرافی دانان در شمار تعداد قاره ها تنها ۶ قاره را نام می برند و در این میان آسیا و اروپا را یک قاره شمارده و به آن نام اوراسیا داده اند. تقسیم اوراسیا به اروپا و آسیا براساس تعریف واقعی قاره در حال حاضر به طور ضمنی ثبت شده است. جدایی اروپا از آسیا، تلاش جغرافیدانان و محققان اروپایی بود که تلاش می کردند تا خود را از دیگر نقاط جهان مجزا کنند. در حقیقت، بیشتر خوانندگان برایشان دشوار خواهد بود تا نام دو سرزمین و قاره اروپا و آسیا را به عنوان قاره های جداگانه در متون کهن پیدا کنند. این تفکیک سازی تنها در کتاب های قرن بیست و یکم به وجود آمد و مفهوم آن جدید است. در اروپا و آسیا، مرزهای تاریخی، معیارهای متعارف و شناخته شده قاره های امروز را از بین می برد.
