ایمان و اتحاد مردم ایران در انقلابی که سال 57 به سرانجام رسید، نقشی کلیدی داشت. در این مقاله به طور مفصل به عوامل اصلی پیروزی انقلاب اسلامی پرداخته شده است.“بی نام خمینی انقلاب اسلامی ایران در هیچ کجای دنیا شناخته شده نیست ” .این جمله ای است که رهبر معظم انقلاب “حضرت آیت الله خامنه ای ” در توصیف نقش متمایز و بارز “امام خمینی “(ره) در رهبری انقلاب اسلامی ایران بیان کرده اند. این تعبیر بی گمان گویاترین تعبیر از پیوند عنصر رهبری با انقلابی است که به گفته بسیاری از تحلیلگران سیاسی دنیا ماهیت، ویژگیها و عملکرد آن با هیچکدام از نمونه های مشابه آن در تاریخ تمدن بشری قابل مقایسه نیست. اگرچه در هر انقلاب، عنصر رهبری نقش اساسی و تعیین کننده در سرنوشت آن دارد، اما میزان و تاثیر این نقش در هرکدام از آنها و در مراحل مختلف انقلاب ها متفاوت بوده است. نگاهی به نقش رهبرانی مانند “لنین “، “مائو”، “کاسترو”و امثال آنها که رهبری و هدایت انقلاب های بزرگ ضد دیکتاتوری و ضد امپریالیستی رابه عهده داشته اند و مقایسه نقش آنها با نقش امام خمینی (ره)در سه مرحله آغاز انقلاب، پیروزی انقلاب و تثبیت و تداوم انقلاب، به خوبی منحصر به فرد بودن رهبری انقلاب اسلامی ایران را نشان می دهد. امام خمینی (ره) نخستین گام ها در راه انقلاب اسلامی را از حوزه های علمیه برداشت و با تدریس مباحث مذهبی و سخنرانی درباره نقش مذهب در اداره جامعه برای طلاب جوان، زمینه ذهنی را برای ترویج این مباحث در کل جامعه از طریق این طلاب فراهم ساخت. روحیه انقلابی و پای بندی شدید ایشان به مسئولیت روحانیت در قبال جامعه باعث شد که به برنامه ها و اقدامات ضد ملی و اسلامی رژیم دیکتاتور شاه به طور علنی اعتراض کند و مردم را نسبت به عواقب ناگوار این برنامه ها هشیار سازد. نقطه عطف این مرحله از نقش رهبری امام خمینی(ره)به ۱۵خرداد ۱۳۴۱باز می گردد که دراین روز مردم شهرهایی از قبیل تهران، قم، ورامین و …..در اعتراض به دستگیری و تبعید امام خمینی (ره) راه پیمایی کردند و در فضای خفقان و پلیسی کشور در آن زمان ، نخستین جرقه های انقلاب اسلامی ایران را روشن کردند. اگرچه رژیم شاه با جدا کردن فیزیکی امام خمینی(ره) از ملت ایران سرعت انقلاب اسلامی را کند کرد، اما جاذبه سخنان و دیدگاههای او که در قالب نوار و یا انتشار اعلامیه در داخل کشور از طریق شبکه رسانه های سنتی مساجد، تکیه ها، حسینیه ها و امثال آنها پخش می شد، این خلاء را پرکرد. این نوع فعالیت ها که از نظر میزان و گستره تاثیر در نوع خود بی نظیر بود بعد از حدود ۱۵سال نتیجه داد و مردم ایران از سال ۱۳۵۶نخست در چند شهر بزرگ و از سال ۱۳۵۷در اکثر شهرهای ایران با حمل تصاویرامام خمینی (ره) و پلاکاردهای حاوی بیانات ایشان به راه پیمایی و تظاهرات اعتراض آمیز علیه رژیم منحط پهلوی و درباریان فاسد پرداختند و عملا به رهبری حضرت امام در این نهضت لبیک گفتند. ورود مقتدرانه و پیروزمندانه امام خمینی (ره) در ۱۲بهمن ۱۳۵۷به میهن اسلامی و استقبال میلیونی مردم ایران از وی در حالی که رژیم تادندان مسلح شاه هنوز پابرجا بود، نشانه ای آشکار از نفوذ و سلطه معنوی ایشان بر قلبها و جان های مردم ایران بشمار می رود. هژمونی که در نوع خود کم نظیر است و فقط در اندکی از رهبران انقلابی جهان مشاهده شده است. نقش آن پیر فرزانه در جریان انقلاب به ویژه در ۱۰روز حیاتی و تعیین کننده بعد از ورود ایشان به کشور از ۱۲بهمن تا پیروزی انقلاب اسلامی در ۲۲بهمن ۱۳۵۷قابل قیاس با هیچیک از انقلاب های جهان نیست. درک دقیق از شرایط حساس انقلاب، شناخت کامل از فضای حاکم بر داخل کشور به رغم دوری ۱۵ساله از ایران، اعتقاد راسخ به صحت و درستی راهی که در پیش گرفته بود، متکی نبودن به پشتیبانی هیچ قدرت خارجی و اتکا صرف به پشتیبانی الهی و قدرت لایزال مردم مسلمان ایران و سازش ناپذیری دربرابر انواع پیشنهادهای مصالحه و تقسیم قدرت با رژیم در حال احتضار شاه از جمله خصایص بی نظیر امام خمینی (ره) بود که نقش رهبری ایشان را بر یک انقلاب بزرگ در اواخر قرن بیستم جاودانه ساخت. اهمیت نقش رهبری امام خمینی (ره) در مرحله تثبیت انقلاب اسلامی که از ۲۲ بهمن ۱۳۵۷تا زمان ارتحال ایشان در۱۴خرداد ۱۳۶۸به طول انجامید نیز کمتر از دو مرحله پیش از پیروزی و مقطع پیروزی انقلاب اسلامی نبوده است. در این مرحله که بیش از ۱۱سال طول کشید و ۸سال آن با جنگ تحمیلی عراق علیه ایران همراه بود، هدایت نظام جمهوری اسلامی ایران با آن همه فراز و نشیب های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در داخل و تحولات منطقه ای و جهانی به بهترین وجه و با درایت خاص از سوی امام خمینی (ره) انجام شد. به گفته اکثر تحلیلگران سیاسی داخلی و خارجی مستقل، اگر رهبری داهیانه امام خمینی (ره) در طول این سالها بخصوص دوران سرنوشت ساز جنگ نبود معلوم نبود که چه سرنوشتی در انتظار انقلاب اسلامی بود و مسیر آن به کدام سمت انحراف پیدا می کرد. مواضع شجاعانه امام خمینی (ره) در قبال شخصیتها، گروهها، احزاب، جناح ها و جریانهای سیاسی که در عین صلابت و تحکم با عدالت و بی طرفی کامل اتخاذ می شد همراه با مواضع روشن و شفاف ایشان در قبال قدرتهای جهانی و منطقه ای، نشانه ای از اقتدار و ظرفیت بالا رهبری ایشان به شمار می رود. *رهبری و انتظار فرج یکی از عمده ترین خدمات و زیباترین اثر وجودی امام خمینی (ره)احیا معنویت و ارزشهای مکتب حیات بخش اسلام از جمله انتظار فرج بوده است. به گفته تحلیلگران این موضوع، زیربنای همه موفقیت ها و خدمات بزرک وبی نظیر ایشان به اسلام و مسلمین و عامل اصلی پیروزی انقلاب اسلامی ایران بوده است. در واقع فقیهی که نظام فقاهتی را از تئوری به صورت علمی در آورد و آیات و احکام الهی وارزشهای معنوی را در عمل به مردم نشان داد و چهره اسلام ناب محمدی (ص ) را از زنگارهای مهجوریت و خرافه و برداشت های نادرست پاک کرد و مسایل ثبوتی اسلام را در تشکیل حکومت اسلامی به اثبات رساند، کسی جز امام خمینی (ره) رهبر کبیرانقلاب اسلامی نبود. ایشان زمانی سکان انقلاب اسلامی را به دست گرفتند که فرهنک مبتذل غرب در سایه نظام منحط شاهنشاهی بر بلاد اسلام و مسلمین نفوذ کرده و جوامع اسلامی را به یاس و انحطاط کشانیده بود. جمود و سکون حاکم بر مجامع اسلامی کار را به جایی رسانیده بود که عناوین ارزشی قرآن و سنت پیامبر عظیم الشان از قبیل صبر، جهاد، هجرت، عفو و انتظار فرج در اثر تحریف و برداشتهای غلط کوته نظران اصالت و قداست خود را از دست داده بود. “حضرت آیت الله خامنه ای ” رهبر معظم انقلاب نیز اعتقاد به مهدویت و انتظار فرج را عامل امید، انگیزه، حرکت، تلاش و قوت قلب انسان و جامعه بشمار آورده اند. مقام معظم رهبری با این توصیف از انتظار فرج، اعتقاد ملت ایران به مهدویت را عامل و انگیزه ای برای موفقیت های آنها ازابتدای دوران انقلاب اسلامی تاکنون برشمرده و گفته اند: ملت بزرک ایران امروز نیز قوی تر از گذشته و با اراده ای راسخ برای پیشبرد اهداف و آرمانهای بلند خود مستحکم ایستاده و تسلیم هیچ گونه فشار و تهدیدی نخواهدشد. ایشان با اشاره به اعتقاد ادیان مختلف به ظهور منجی واعتقاد مسلمانان به اصل مهدویت، وجود مقدس حضرت بقیه الله الاعظم را وارث انبیاء و مصلحان و ادامه دهنده سلسله داعیان الهی دانسته و فرموده اند: انتظار فرج علاوه براینکه به معنای گذرا بودن وضعیت ظلم و جور کنونی دنیا و در نهایت استقرار حکومت عدل الهی است، به مسلمانان می آموزد در زندگی فردی واجتماعی هیچ بن بستی وجود ندارد و نباید یاس بر زندگی انسان حاکم شود. مقام معظم رهبری با تایید براینکه انتظار فرج وامید به آینده بدون عمل معنی نمی یابد، به مسئله ناظر بودن امام زمان (عج ) براعمال و رفتار انسان ها و خرسندی ایشان از هرگونه فعالیت و نشاط و عزم راسخ درعرصه های معنوی و میدان های کار و تلاش اشاره کرده اند. معظم له خاطرنشان کرده اند: ملتی که معتقد به مهدویت است، هیچگاه احساس ضعف نمی کند وبا قدرت وتحمل سختی ها وفشارها به مسیر پیشرفت وعزت خود ادامه می دهد و درمقابل زورگویان سر تسلیم فرود نمی آورد.محمد البحیصی عضو هیئت رئیسه انجمن دوستی ایران و فلسطین سه ویژگی را علت پیروزی انقلاب اسلامی می داند:
1. ویژگی اولی که انقلاب اسلامی را از دیگر انقلابها متمایز می کند نبوغ امام خمینی رضوان الله تعالی علیه است که رابطه بین رهبری و و پایگاه انقلاب را که اکثر آنها جوانان بودند به عاملی قوی و از هم ناگسستنی تبدیل کرد. این رفتار فقط در ذهن امام نبود، بلکه امام به طور عملی در طول عمر خود به آن متصف بود.
2. ویژگی دومی که امام رضوان الله بر آن تاکید می کرد اصل تکلیف و وظیفه دینی در تمام سطوح ملت بود، به این معنی که هر شخصی باید وظایف خود را بداند و در حد وسعش بکوشد و نتایج را به خداوند واگذار کند.
3. ویژگی سوم ایمان انقلاب به توانایی مردم بود. این اولین بار بود که انقلابی مردمی در این سطح رخ می داد که با انقلابهای نخبگان، انقلابهای رنگی و مذهبی فرق می کرد. همانطور که امام گفت اگر مردم چیزی را اراده کنند کسی در جهان قادر نیست آنها را از رسیدن به این خواسته منحرف کند.
ایمان و اتحاد مردم ایران در انقلابی که سال 57 به سرانجام رسید، نقشی کلیدی داشت. در این مقاله به طور مفصل به عوامل اصلی پیروزی انقلاب اسلامی پرداخته شده است.