در هر یاخته پروانه چند فام تن وجود دارد
میدانید که یاخته، واحد تشکیل دهندهٔ پیکر همه جانداران و هسته یکی از بخشهای یاخته است (شکل ۲). دانشمندان با آزمایشهای فراوان پی بردهاند که عامل تعیین کنندهٔ صفات، درون هستهٔ یاخته قرار دارد؛ اما چه مادهای در هسته وجود دارد؟
از علوم هفتم به یاد دارید که یاخته از پروتئینها، کربوهیدراتها و لیپیدها ساخته شده است. مادهٔ دیگری نیز در یاخته هست که به آن دِنا (DNA) میگویند. دِنا درون هستهٔ یاخته قرار دارد.
دِنا در واقع دارای اطلاعات و دستورهایی برای تعیین و ایجاد صفات ارثی ما و همهٔ جانداران است. این اطلاعات در واحدهایی به نام ژن سازماندهی شدهاند. ژن بخشی از دِنا و همان عامل تعیین کنندۀ صفات است که از یاختهای به یاخته دیگر و نسلی به نسل دیگر منتقل میشود (شکل ۳). ژنها شکل، رنگ و بسیاری دیگر از صفات جانداران را تعیین میکنند. بیشتر صفات ارثی، مانند رنگ چشم به دلیل وجود چند ژن است که با هم کار میکنند.
آیا میدانید؟
با توجه به اطلاعات به دست آمده دِنا را مانند نردبانی پیچ خورده نشان میدهند. در هر یاخته تقریباً دو متر دِنا وجود دارد. ضخامت ۲۵۰۰۰ رشتۀ دِنا که کنار هم قرار گرفتهاند به اندازهٔ یک تار مو است.
دِنا درون یاخته، رشتههایی به نام فامتن (کروموزوم) میسازد. یاختههای هر جاندار تعداد مشخصی فامتن دارند؛ مثلا یاختههای بدن ما ۴۶ فامتن دارند. (شکل – ۴ – ب)
جدول پایین ، تعداد فام تن ها را در چند جاندار نشان میدهد.
با توجه به اطلاعات جدول دربارهٔ درستی یا نادرستی این جمله گفتوگو کنید: تعداد فامتنها به اندازهٔ پیکر جانداران بستگی دارد.
جاندار | تعداد فام تن |
انسان | ۴۶ |
مرغ و خروس | ۷۸ |
پروانه | ۳۸۰ |
برنج | ۲۴ |
(نادرست) رابطه بین اندازه پیکر جاندار و تعداد کروموزوم وجود ندارد. زیرا بعضی از جانداران با جثه کوچکتر از انسان مثل مرغ و خروس کروموزمهای بیشتری دارند و تعداد کروموزمها در هر جانور همیشه معین و ثابت است.
فامتنها در یاختههای در حال تقسیم و با استفاده از میکروسکوپ دیده میشوند.
دانش آموزی میگوید از شباهت دو نفر میتوانیم به شباهت ژنهای آنها پی ببریم. نظر شما در این باره چیست؟ اگر این دو نفر رابطه فرزند و والدینی داشته باشند شباهتهای ژنتیکی زیادی دارند، زیرا صفات ارثی توسط DNA و ژنها از نسلی به نسل دیگر منتقل میشوند.