فواید نماز جماعت چیست؟

آثار و فواید نماز جماعت

پرسشگر عزیز، در باب فضیلت و آثار نماز جماعت روایات بسیاری وجود داردکه به حدیثی اشاره می کنیم : ای محمد! اگر مومن تکبیره الاحرام را با امام جماعت درک نماید از 600 هزار حج و عمره و از دنیا و آنچه در آن است بهتر است؛ به هفتاد هزار برابر؛ یک رکعت نمازی که مومن انجام دهد با امام بهتر است از صد هزار دینار که صدقه بدهد بر مساکین، و سجده ا ی که مومن با اامام جماعت انجام دهد از آزاد کردن صد بنده بهتر است.(عروة الوثقی، ص 762)

پاسخ تفصیلی:

● اهمیت نماز جماعت

غیر از آثار فردی و اجتماعی نماز جماعت(که به آنها اشاره خواهدشد)پاداش های عظیمی برای آن بیان شده که در اینجا به بعضی ازروایات، اشاره می شود. از رسول خدا(ص)نقل شده که: «من سمع النداء فلم یجبه من غیرعلة فلا صلاة له » (۱) نماز کسی که صدای اذان را بشنود و بی دلیل، در نماز جماعت مسلمانان شرکت نکند، ارزشی ندارد.
در حدیث، تحقیر نماز جماعت، به منزله تحقیر خداوند بشمار آمده است: «من حقره فانما یحقر الله » (۲) شرکت دائم در نماز جماعت، انسان را از منافق شدن بیمه می کند. (۳) و برای هر گامی که به سوی نماز جماعت و مسجد برداشته شود، ثواب و حسنه در نظر گرفته شده است. (۴) همین که کسی برای شرکت در نماز جماعت از منزل خارج می شود، یا در مسجد، در انتظار نماز جماعت به سر می برد پاداش کسی را دارد که در این مدت، به نماز مشغول بوده است. (۵) تعداد حاضران در نماز جماعت، هر چه بیشتر باشد، پاداش آن بیشتراست. این کلام رسول خداست که فرمود: «ما کثر فهو احب الی الله » (۶) حدیث جالبی در بیان فضیلت نماز جماعت است که قسمتی از آن در رساله های عملیه هم ذکر شده است. ترجمه تمام حدیث چنین است: رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند:جبرئیل پیش حضرت رسول صلی الله علیه وآله آمد (با 70000ملک بعد از نماز ظهر)گفت یا محمد!همانا خداوند بر تو درود میفرستد وبرای شما هدیه ای فرستاد که به پیامبران دیگر نفرستاده است.

فرمود چیست؟جبرئیل فرمود:
1)سه رکعت نماز وتر(دورکعت شفع ویک رکعت وتر)
2)نمازهای پنج گانه به جماعت
حضرت رسول صلی الله علیه وآله پرسید مگر نماز جماعت چه فایده ای برای امت من دارد؟
فرمود: اگر در نماز جماعت دونفر اقتدا کنند خدا برای هریک نفر در هر یک رکعت 150 نماز مینویسد. اگر سه نفر باشند برای هررکعت 600 نماز برای هریک مینویسد. اگر چهار نفر باشند برای هر رکعت برای هر نفر1200 نماز مینویسد. برای شش نفر برای هرررکعت 4800نماز برای هر فرد مینویسد. برای هفت نفر برای هر نفر وهررکعت9600نماز نوشته میشود. برای هشت نفر برای هر نفر وهررکعت 19200نماز مینویسد. زمانی که نه نفر باشند برای هر نفر وهررکعت 36400 نماز مینویسد. برای ده نفر برای هر نفر وهررکعت 72800نماز نوشته میشود.گر تعداد افراد از ده نفر گذشت دراینصورت اگر آسمان صفحه وکاغذ ودرختان قلم وجن وانس وملائکه نویسنده باشند نمیتواند ثواب یک رکعت از آن را بنویسند.همین که عدد افراد از ده نفر گذشت، حساب آنرا جز خداکسی نمی داند. (۷) در حدیث دیگر است: هر که نماز جماعت را دوست بدارد، خدا و فرشتگان او را دوست می دارند. (۸) در زمان پیامبر(ص)هرگاه افراد نماز جماعت کم می شدند، آنحضرت به جستجو و تفقد از افراد می پرداخت و می فرمود: شرکت در نماز صبح و عشاء، بر منافقان از هر چیز سنگین تر است. (۹) قرآن نیز، از اوصاف منافقان، بی حالی و کسالت هنگام نماز را بیان کرده است. (10) چرا که سحر خیزی و حضور در جماعت مسلمین، آن هم ازراه های دور و در گرما و سرما، نشانه صداقت در ایمان و عشق نمازگزار است.
حضور در نماز جماعت، خاص یک منطقه نیست. انسان در هر جا که باشد، خوب است به فکر نماز جماعت و حضور در آن و تشویق دیگران باشد.
رسول خدا(ص)در باره اهمیت جماعت، فرمود: «صلاة الرجل فی جماعة خیر من صلاته فی بیته اربعین سنة. قیل: یا رسول الله!صلاة یوم؟فقال(ص): صلاة واحدة » (۱۱) یک نماز با جماعت، بهتر از چهل سال نماز فرادی در خانه است. پرسیدند: آیا فقط یک روز نماز؟ فرمود: بلکه یک نماز. و می فرمود: صف های نماز جماعت، همانند صف های فرشتگان درآسمان چهارم است. (۱۲) اولین نماز جماعتی هم که بر پا شد، به امامت رسول خدا و شرکت حضرت علی (علیه السلام) و جعفر طیار(برادر حضرت علی(علیه السلام)) بود. همین که ابوطالب، فرزندش علی(علیه السلام) را دید که به پیامبر اقتدا کرده، به فرزند دیگرش جعفر گفت: تو نیز به پیامبر اکرم اقتدا کن و این جماعت دو سه نفری، پس از نزول آیه «فاصدع بما تؤمر» بود، که فرمان به علنی ساختن دعوت و تبلیغ می داد. (۱۳)

● آثار نماز جماعت

بر پایی فریضه های دینی به صورت دسته جمعتی، غیر از پاداش های فراوانی که یاد شد، در زندگی فردی و اجتماعی امت مسلمان نیز، آثارمثبت و فراوانی دارد که به برخی اشاره می شود:

۱) آثار معنوی 

بزرگترین اثر معنوی نماز جماعت، همان پاداش های الهی است که گفته شد. روایت است که شبی، علی علیه السلام تا سحر به عبادت مشغول بودند. چون صبح شد، نماز صبح را به تنهائی خواندند و استراحت کردند.
رسول خدا(ص)که آنحضرت را در جماعت صبح ندید، به خانه اورفت. حضرت فاطمه(ع)از شب زنده داری علی(ع)و عذر او از نیامدن به مسجد سخن گفت. پیامبر فرمود: پاداشی که بخاطر شرکت نکردن در نماز جماعت صبح، از دست علی(ع) رفت، بیش از پاداش عبادت تمام شب است. (۱۴) رسول خدا(ص)فرموده است: لان اصلی الصبح فی جماعة احب الی من ان اصلی لیلتی حتی اصبح (۱۵) اگر نماز صبح را به جماعت بخوانم، در نظرم محبوب تر ازعبادت و شب زنده داری تا صبح است.
بخاطر همین فضیلت و پاداش هاست که اگر تعداد نمازگزاران از ده نفر بیشتر شود، اگر تمام آسمان ها کاغذ، و دریاها مرکب و درخت ها قلم شودو فرشتگان بنویسند، پاداش یک رکعت آنرا نمی توانند بنویسند.(۱۶) و نماز جماعت با تاخیر، بهتر از نماز فرادی در اول وقت است. (۱۷)
– آمرزش گناهان:یکی از مواردی که سبب مغفرت وآمرزش گناهان میشود,شرکت مداوم درنماز جماعت ومحافظت از آن است. درحدیثی از امام باقر( علیه السلام )چنین میخوانیم:سه چیز است که موجب کفاره وآمرزش گناهان میشود:1. وضوی کامل در هوای سرد2. درشب وروز برای نماز ها قدم برداشتن3. محافظت ومداومت بر نمازهای جماعت. درحدیثی رسول الله صلی الله علیه وآله میفرمایند:کسی که در نماز جماعت با ایمان وقصد پاک وخشنودی خدا داخل شود,اعمال خود را از سر گیرد(یعنی گناهانش بخشیده میشود)
رسول اکرم(صلی الله علیه وآله):کسی که بسوی مسجد گام بر میدارد وتا هنگامی که به خانه اش بر میگردد خداوند 10 گناه از نامه عملش پاک میکند.
– انتظار نماز جماعت وکفاره گناهان: چه اسرار وآثاری در نماز جماعت است که رفتن به آن انتظار آن وبرگشتن از آن وخواندن نماز جماعت موجب بخشش گناهان است؟درحدیثی از ابی الحسن (علیه السلام) داریم: انتظار نماز جماعت از جماعتی تا جماعتی دیگر کفاره گناهان است.
– سبب محو گناه: در حدیثی دیگراز ایشان داریم: آگاه باشید هرکس به طرف مسجد برای اقامه نماز جماعت حرکت کند برای هر قدم هفتاد هزار گناه وسیئه از او محو میشود.!
– نجات از دورویی ونفاق: نفاق ودورویی این است که انسان حال وظاهر خود را طوری به دیگران نشان دهد که باطن قلب وسیره اش جز آن است واین یکی از بیماری های روح وروان است.وقرآن مجید به شدت از نفاق نهی کرده وجایگاه منافقان را در آتش جهنم قرار داده است.رسول اکرم (صلی الله علیه وآل) می فرمایند:کسی که در دنیا دو رو باشد در قیامت با دوصورت آتشین محشور میشود وبرای درمان وعلاج این خطیئه بزرگ ونقص آشکار راههایی وجود دارد که یکی از راههای آن شرکت مداوم درنماز جماعت است که دل وجان آدم راصفا میبخشد و روح اخلاص در وجودش پدیدار میشود.
-هفتاد هزار حسنه؛ رسول اکرم (صلی الله علیه وآله):آگاه باشید هر کس برای اقامه نماز جماعت به سوی مسجد گام بردارد برای هر قدمش هفتاد هزار حسنه منظور میشود.
– سبب دعای خیر فرشتگان: در حدیثی از امام صادق( علیه السلام) داریم: هیچ بنده ای از شیعیان ما به نماز نمی ایستد مگر اینکه به شمار مخالفینش فرشتگان پشت سر او به نماز می ایستند وبرای او دعای خیر میکنند تا ازنماز فارغ شود. در حدیثی دیگر از امام صادق (علیه السلام) داریم: همانا خداوند وفرشتگانش بر کسانی که صف اول نماز جماعت را به هم میپیوندند درود میفرستد.رسول اکرم (صلی الله علیه وآله): وقتی شما از خانه خارج میشوید باطهارت باشید وشرکت در جماعت مسلمین بکنید وانتظار نماز باشید دراین صورت ملائکه برای شما دعا میکنند, خدارا اورا بیامرز خدایا بر او رحم کن.
– سبب نزدیکی به خداوند؛ یکی دیگر از آثار نماز جماعت اینست که هرچقدر درنماز جماعت شرکت کنید درجه تان بالاتر میرود وبه خدا نزدیکتر میشوید .همانطور که خود نماز موجب قرب الهی است شرکت در نماز هم موجب قرب است ودرروایات وارد شده که نماز گزاران محبوب خداوندند.در حدیثی از امام کاظم (علیه السلام) داریم هرکس یک قدم به سوی نماز جماعت بردارد یک درجه به خدا نزدیکتر میشود.
– استجابت دعا؛ خدا درقرآن وعده استجابت داده و فرموده مرابخوانید تا استجابت کنم.رسول اکرم (صلی الله علیه وآله):همانا خداوند از بنده اش زمانی که به نماز جماعت مشغول است وسپس از او حاجتی بخواهد که بر آورده نشود حیا میکند تا اینکه ان را اجابت کند.
– مایه رحمت: رسول اکرم (صلی الله علیه وآله): جماعت مایه رحمت و وتفرقه موجب رنج وعذاب است
– تاثیر نماز صبح به جماعت: درحدیثی امام صادق (علیه السلام) نماز صبح وعشاء را دشوار میداند ونشانه مومنین واقعی اینست که نماز صبح را به وقتش وبه جماعت بخوانند ومیفرمایند رسول خدا روزی پس از ادای نماز صبح در مسجد رو به اصحاب کرده واز حال مردانی که نامشان را یک به یک برد وپرسید که ایا در نماز جماعت شرکت کرده اند…اصحاب گفتند خیر!. بعد فرمودند.براستی که هیچ نمازی برمنافقان از نماز صبح ونماز عشاء سخت تر نیست درحدیثی دیگر از ایشان داریم اگر نماز صبح را به جماعت بخوانم در نظرم محبوبتر از عبادت وشب زنده داری تا صبح است. امیر المومنین علی (علیه السلام):کسی که نماز صبحش را به جماعت بخواند نمازش در میان نماز نیکان بالا میرود وآن روز در جرگه پارسایان نوشته میشود.
– موجب خشنودی خداوند: رسول اکرم (صلی الله علیه وآله):سه گروهند که خداوند از آنان خشنود است:
1)کسی که نماز شب میخواند

2)جمعی که نماز جماعت تشکیل میدهند.

3)دسته ای که در برابر دشمن در راه خدا صف آرایی کرده اند.
– کمال نماز در جماعت است: امام باقر (علیه السلام):کسی که همسایه مسجد است وبه جماعت حاضر نمیشود نمازش کامل نیست مگر اینکه مریض باشد یا عذر موجه داشته باشد.
– خوش بینی مردم :پیامبر (صلی الله علیه وآله) فرمود : هر که نمازهای پنجگانه را با جماعت بخواند به او گمان هر خیر و نیکی را داشته باشید .
– مونس در قبر: پیامبر (صلی الله علیه وآله) فرمود : آگاه باشید هر که به طرف مسجد برای اقامه نماز جماعت حرکت کند ، به هر قدمی هفتاد هزار حسنه و ثواب برای او نوشته شود. و اگر در همین حال بمیرد . خداوند هفتاد هزار فرشته بر او بگمارد که او را در قبرش زیارت کنند و در تنهایی مونس او باشند و برایش استغفار کنند تا برانگیخته شود .
– عبور از صراط : رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود : هر کس در هر کجا که باشد اگر بر جماعت مداومت کند ، مانند برق سریع و درخشان همراه نخستین گروه بهشتان از روی صراط می گذرد.
– آزادی از آتش دوزخ :رسول خدا (ص) فرمود: هر کس چهل روز در نماز جماعت شرکت کند و بطور مرتب نماز گزارد . دو برکت نامه و سند رهایی بخش به او می دهند : نجات از آتش و رهایی از نفاق
– نجات از مراحل ترسناک قیامت: رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمود: در روز قیامت خداوند ، همه انسانها را برای حساب گرد میآورند. پس هر مومنی که در نماز جماعت شرکت کند، خداوند سختی ها و دشواری های روز قیامت را رایش آسان می سازد : آنگاه فرمان می دهد که او را روانه بهشت سازند.

۲) آثار اجتماعی

نماز جماعت، مقدمه وحدت صفوف و نزدیکی دلها و تقویت کننده روح اخوت است.
نوعی حضور و غیاب بی تشریفات، و بهترین راه شناسائی افراداست.
نماز جماعت، بهترین، بیشترین، پاکترین و کم خرج ترین اجتماعات دنیاست و نوعی دید و بازدید مجانی و آگاهی از مشکلات و نیازهای یکدیگر و زمینه ساز تعاون اجتماعی بین آحاد مسلمین است.

۳) آثار سیاسی

نماز جماعت، نشان دهنده قدرت مسلمین و الفت دلها و انسجام صفوف است.
تفرقه ها را می زداید، بیم در دل دشمنان می افکند، منافقان را مایوس می سازد، خار چشم بدخواهان است.
نماز جماعت، نمایش حضور در صحنه و پیوند«امام »و«امت » است.

4)آثار اخلاقی، تربیتی

در نماز جماعت، افراد در یک صف قرار می گیرند و امتیازات موهوم صنفی، نژادی، زبانی، مالی و. . . کنار می رود و صفا و صمیمیت و نوعدوستی در دلها زنده می شود و مؤمنان، با دیدار یکدیگر در صف عبادت، احساس دلگرمی و قدرت و امید می کنند.
نماز جماعت، عامل نظم و انضباط، صف بندی و وقت شناسی است. روحیه فردگرایی و انزوا و گوشه گیری را از بین می برد و نوعی مبارزه با غرور و خودخواهی را در بر دارد.
نماز جماعت، «وحدت »در گفتار، جهت، هدف و امام را می آموزد و از آنجا که باید پرهیزکارترین و لایق ترین اشخاص، به امامت نمازبایستد، نوعی آموزش و الهام دهنده علم و تقوا و عدالت است.
نماز جماعت، کینه ها و کدورت ها و سوء ظن ها را از میان می برد و سطح دانش و عبودیت و خضوع را در جامعه اهل نماز، افزایش می دهد.
به خاطر اینهمه آثار است که به نماز جماعت، آنهمه توصیه شده است. حتی نابینایی وقتی از حضور پیامبر، اجازه خواست که به مسجد نیاید، آنحضرت فرمود: از خانه تا مسجد، ریسمانی ببندد و به کمک آن، خود را به نماز جماعت برساند. (۱۸) و نیز، نابینایانی که اجازه ترک شرکت در نماز خواستند، رسول خدا(ص)اجازه نفرمود. (۱۹) از طرف دیگر، برخورد شدید نسبت به کسانی که به نماز جماعت اهمیت نمی دهند، نشان دیگری بر اهمیت و سازندگی آن است. در حدیث است که به چنان کسان، همسر ندهید (۲۰) و معرف آنان نشوید. (۲۱)